همه چیز درباره گیربکس و انواع آن
درباره گیربکس یا جعبه دنده، یکی از مهم ترین قطعات خودرو می باشد که وظیفه ی انتقال نیروی موتور خودرو به چرخ ها بر عهده دارد و حرکت خودرو بدون آن امکان پذیر نمی باشد.
خودرو برای حرکت نیاز به عامل تولیدکننده نیرو یعنی موتور و انتقال دهنده نیرو دارد. سیستم انتقال دهنده نیرو از دیفرانسیل، گیربکس و کلاچ تشکیل شده است. در ادامه قصد داریم نحوه کارکرد و انواع این قطعه مهم را با هم مورد بررسی قرار دهیم.
گیربکس چیست؟
درباره گیربکس همانطور که اشاره شد گیربکس بخش مهمی از خودرو محسوب می شود که نیروی تولید شده توسط موتور را به چرخ های خودرو منتقل می کند. در واقع گیربکس وظیفه کنترل گشتاور تولید شده توسط موتور را برعهده دارد.
وظایف گیربکس
- کنترل سرعت: گیربکس در شرایط مختلف سرعت خودرو را کنترل می کند.
- پیشگیری از سرعت های ناخواسته: گیربکس در سراشیبی های تند و به طور کلی در هنگامی که سرعت از کنترل خارج می شود خودرو را تحت کنترل راننده قرار می دهد.
- تنظیم جهت حرکت خودرو: هنگامی که قصد دارید خودرو را به جلو و عقب حرکت دهید گیربکس به تنظیم جهت حرکت خودرو کمک می کند.
- کار کردن موتور بدون حرکت خودرو: گاهی اوقات موتور فعال است، ولی خودرو حرکتی نمی کند. گیربکس مانع حرکت خودرو و چرخ ها می شود.
اجزای گیربکس
- چرخ دنده
- پوسته گیربکس
- شافت ورودی یا محور کلاچ
- شافت وسط یا محور زیر
- شافت خروجی یا محور اصلی
- یاتاقان یا بیرینگ گیربکس
- دسته دنده
- میل ماهک
- کشویی دنده
- دنده برنجی
- کاسه نمد
انواع گیربکس
به طور کلی گیربکس به سه دسته تقسیم می شود:
- گیربکس های دستی
- گیربکس های اتوماتیک یا خودکار
- گیربکس های نیمه خودکار
گیربکس دستی
گیربکس دستی یکی از قدیمی ترین و ساده ترین انواع گیربکس خودرو است. نحوه کار گیربکس های دستی بدین صورت است راننده برای تعویض دنده باید پای خود را روی کلاچ قرار داده و سپس دنده مناسب را در گیربکس را انتخاب کند.
پس از انتخاب دنده مورد نظر و قرار دادن دنده در جای خود پا را از روی کلاچ برداشته و با فشردن پدال گاز به سرعت مورد نظر دست می یابد.
مزایای گیربکس دستی
- هزینه نگهداری کمتر
- آسیب دیدگی کمتر
- کنترل بهتر
- توانایی حرکتی بیشتر
معایب گیربکس دستی
- استهلاک و دشواری بیشتر
- محبوبیت کمتر برای تازه کارها
- نیاز به آموزش و مهارت بیشتر
انواع گیربکس دستی
گیربکس های دستی به 2 دسته تقسیم می شود که در ادامه به آن می پردازیم:
گیربکس های ترتیبی
در گیربکس دستی ترتیبی دنده ها به طور متوالی و به ترتیب تعویض می شود. برای مثال تعویض از دنده ۲ به دنده ۴ وجود ندارد و همین موضوع باعث رانندگی سخت و پر دردسر می شود.
گیربکس های غیر ترتیبی
این نوع گیربکس قابلیت جا گذاشتن سرعت و جهش به سرعت بالاتر دنده را دارد. برای مثال می توان جعبه دنده را از سرعت ۲ به ۴ منتقل کرد و نیاز به رعایت ترتیب نیست.
گیربکس اتوماتیک یا خودکار
گیربکس اتوماتیک یکی از انواع مدرن گیربکس خودرو است. اکثر خودروهای فعلی دارای گیربکس اتوماتیک هستند که از دهه 1940 مورد استفاده قرار گرفته است.
در خودروهایی با این نوع گیربکس هیچ پدال کلاچی وجود ندارد و فقط از ترمز و گاز استفاده می شود. برای استفاده از آن ها قرار دادن دنده در حالت D یا رانندگی و فشردن پدال گاز کافی است تا خودرو به حرکت درآید.
مزایای گیربکس اتوماتیک
- فشار کمتر به سیستم فیزیکی راننده
- عملکرد عالی در سربالایی و سراشیبی
- رانندگی راحت تر و آسوده تر
- بهبود شتاب خودرو
معایب گیربکس اتوماتیک
- احتمال خرابی آن
- افزایش مصرف سوخت
- افزایش میزان استهلاک
انواع گیربکس اتوماتیک
گیربکس های اتوماتیک به 4 دسته تقسیم می شود که در ادامه به آن می پردازیم:
گیربکس های اتوماتیک AT
یکی از متداول ترین گیربکس های اتوماتیک، گیربکس AT می باشد که از چرخ دنده های خورشیدی سیاره ای برای انتقال قدرت استفاده می کند. در این نوع جابجایی به طور خودکار توسط فناوری هیدرولیک انجام می شود.
در زمان قدیم این گیربکس ها ۳ یا ۴ سرعته ساخته می شده، اما اکنون در خودروهای پیشرفته و لوکس گیربکس های AT ۹ سرعته نیز تولید می شوند.
گیربکس های اتوماتیک AMT
یکی دیگر از انواع گیربکس اتوماتیک گیربکس AMT است که به معنای گیربکس دستی اتوماتیک می باشد. سیستم های انتقال قدرت بر اساس سیستم انتقال دستی ساخته شده اند، اما جابجایی دنده و عملکرد کلاچ به وسیله یک مجموعه الکترونیکی انجام می شود. البته راننده برای تعویض دنده نیز می تواند توسط علامت های + یا – اهرم دنده یا غربیلک های پشت فرمان استفاده کند.
گیربکس اتوماتیک CVT
گیربکس اتوماتیک CVT یکی از محبوب ترین گیربکس ها در صنعت خودروسازی و به معنای سیستم انتقال قدرت پیوسته می باشد. این گیربکس به صورت اتوماتیک نسبت دنده را با تنوع بالایی تغییر می دهد. این نوع گیربکس ها در خودروهای هیبریدی کاربرد بسیاری داشته و در خودروهای سدان متوسط و کوچک مخصوصا در محصولات کمپانی نیسان استفاده می شوند.
گیربکس DCT
یکی دیگر از انواع گیربکس اتوماتیک گیربکس DCT یا دو کلاچه است که ترکیبی از گیربکس دستی و اتوماتیک است. گیربکس DCT از دو کلاچ برای قطع و وصل نیرو جهت چرخ دنده های زوج یا فرد استفاده می کند.
کلاچ بیرونی، تعویض دنده های فرد را انجام داده و کلاچ درونی، دنده های زوج را تعویض می کند.
تعمیر لکسوس
یکی از خدماتی که می توانید در مجموعه تویوتا 021 دریافت کنید مربوط به ارائه خدمات تخصصی در زمینه تعمیر گیربکس خودروهای خارجی است. تعمیرگاه تویوتا 021 با داشتن سابقه درخشان در تعمیر لکسوس و تویوتا آماده خدمت رسانی به شما عزیزان می باشد.
گیربکس نیمه خودکار
گیربکس نیمه خودکار که امروزه بسیار نادر می باشد نوع دیگری از گیربکس های دستی محسوب می شود با این تفاوت که کلاچ گیربکس دستی را ندارد. گیربکس دوکلاچه نیز نوعی از گیربکس نیمه اتوماتیک می باشد.
انواع گیربکس نیمه خودکار
گیربکس های نیمه خوکار به 2 دسته تقسیم می شود که در ادامه به آن می پردازیم:
گیربکس های تیپ ترونیک
این نوع گیربکس که از ابداعات شرکت پورشه است که عملکردی شبیه به گیربکس های خودکار معمولی داشته و امکان تعویض دنده توسط راننده قبل از فعال شدن سیستم خودکار وجود دارد.
گیربکس های تیپ ترونیک S
تیپ ترونیک S که به شیفت ترونیک معروف است نمونه بهبود یافته تیپ ترونیک به حساب می آید. در گیربکس تیپ ترونیک، راننده باید حالت کنترل دستی را فعال کرده تا در تعویض دنده دخالت کند، اما در این سیستم که مکانیزم پیشرفته تری دارد، راننده می تواند بدون فعال کردن حالت دستی در عملیات تعویض دنده دخالت کند و در صورت عدم دخالت مجدد او سیستم گیربکس به حالت خودکار باز می‌گردد.
روغن گیربکس
روغن گیربکس یا روغن واسکازین نوعی روان ساز است که باعث روان سازی و افزایش عمر قطعات داخل جعبه دنده می شود. این روغن به نسبت روغن موتور طول عمر بیشتری دارد چرا که با بخش های داغ موتور درگیر نیست.
پیشنهاد می شود در خودروهایی با گیربکس دستی هر 50 تا 100 هزار کیلومتر و در خودروهایی با گیربکس اتوماتیک هر 100 الی 150 هزار کیلومتر روغن گیربکس تعویض شود. همچنین در رفتن دنده، تغییر رنگ روغن و استعمال بوی سوختگی هنگام تعویض دنده نشان دهنده تعویض زودرس روغن گیربکس می باشد.
